Terwijl de filmzalen gesloten blijven, zien de streamingdiensten hun abonnee-aantallen de pan uit rijzen. Zal het de bioscoopbranche na de lockdown lukken om al die nieuwe Netflix-junks weer van de bank te krijgen? Experts twijfelen er niet aan. Toch doen bioscopen er wijs aan om hun concurrentiepositie te verstevigen. Winter is coming.

Vijf jaar geleden, toen een pandemie nog een leuk idee was voor een filmscenario, brachten de bioscopen wereldwijd drie keer meer geld in het laatje dan streamingdiensten. Maar doordat videoplatforms als Netflix, Amazon Prime, Videoland en Disney+ ieder jaar steeds meer aan terrein wonnen, voltrok zich langzaam een aardverschuiving. Sinds corona lijkt dat proces in een stroomversnelling te zijn beland.

‘Ik denk dat mensen het heerlijk zullen vinden om er weer even uit te gaan. Dat bioscoopbezoek zal wel weer opleven’

Terwijl bioscopen in 2020 wereldwijd hun omzet met maar liefst 66 procent zagen dalen, nam het gebruik van streamingdiensten naar schattig met een kwart toe. Grootste speler Netflix zag het aantal abonnees in de eerste golf vorig jaar met 27 procent toenemen ten opzichte van 2019. In de tweede golf kwam daar nog eens 22 procent bij. Nu telt Netflix een totaal aantal abonnees van zo’n 203 miljoen.

Thuis alles kijken

Daarmee rijst de vraag of we straks, als de bioscoopzalen weer open gaan, niet te veel gehecht zijn geraakt aan onze thuisbioscoop: goedkoop, onuitputtelijk in aanbod, comfortabel en met plaspauzes on demand. ,,Er zijn inderdaad mensen die denken dat we straks zo gewend zijn om thuis alles te kijken, dat ze niet meer zo snel naar de bioscoop zullen gaan,” zegt Gudo Tienhooven, filmjournalist bij het AD en een van de presentatoren van de filmpodcast MovieInsiders. ,,Maar ik denk dat niet. Ik denk dat mensen het heerlijk zullen vinden om er weer even uit te gaan. Dat bioscoopbezoek zal wel weer opleven.”

Hans Siebbeles van het culturele mediabureau BBK Media sluit zich daarbij aan. ,,Alles leuk en aardig dat streamen, maar zelf kan ik niet wachten tot ik weer naar de bioscoop kan. Het is voor zoveel mensen een compleet uitje, het sociale aspect ervan is ook heel belangrijk.” Mediastrateeg Jacqueline Smit is al even optimistisch: ,,Het zal juist de andere kant op slaan. Na deze pandemie zul je zien dat we veel meer behoefte krijgen om er weer uit te gaan en in zo’n zaal te gaan zitten met popcorn. Dat is dat roaring twenties-idee,” zegt ze op de vraag of bioscopen er na de lockdown in zullen slagen om hun positie terug te winnen op de streamingdiensten.

‘In de VS moet driekwart van de bevolking uren rijden om de dichtstbijzijnde bioscoop te benaderen’

Maar daarmee is het vraagstuk over de toekomst van bioscopen nog niet van tafel. Er zijn twee zaken die we van elkaar moeten scheiden, zegt Tienhooven. ,,Dat is enerzijds de coronacrisis en anderzijds wat er buiten deze crisis om al aan het gebeuren is. Namelijk dat die streamingplatforms steeds belangrijker worden ten opzichte van de bioscopen.” Om laatstgenoemde ontwikkeling beter te begrijpen, moet je Amerika los zien van de rest van de wereld, zegt Tienhooven. In de VS worden, ook voor covid, al veel langer steeds minder bioscoopkaartjes verkocht. ,,Dit komt onder meer doordat het principe van video on demand daar al decennia oud is. En doordat er geen publieke omroep is zoals hier, is het allemaal commercieel wat de klok slaat. Dus dat hele systeem van platforms die films en series aanbieden is daar massaal omarmd. En dat past ook heel goed bij Amerika. Wij vinden altijd wel ergens een bioscoopje in de buurt. Maar in de VS moet driekwart van de bevolking uren rijden om de dichtstbijzijnde bioscoop te benaderen.”

Voor corona ging het goed hier met de bioscopen

Intussen gaat het in Nederland, buiten corona om, juist goed met de bioscopen. In de eerste maanden van 2020, vlak voordat de crisis losbarstte, was het bioscoopbezoek zelfs weer flink gestegen. En toch kan ook hier de bioscoopbranche niet achterover leunen als het gaat om concurrentie van streamingdiensten, zegt Tienhooven. In Amerika wil iedereen zo groot worden als Netflix, met als gevolg een streamingoorlog die uiteindelijk ook impact zal hebben op Nederland.

Disney+ is een bekend voorbeeld van hoe filmproducenten steeds meer hun eigen ruimte opeisen in de wereld van online distributie. Hoe zoiets van invloed kan zijn op de bioscoopbranche, illustreert het vorig jaar gelanceerde HBO Max, het nieuwe videoplatform van Warner Bos. De grote filmmaatschappij gaat hiermee niet alleen de concurrentie aan met streamingdiensten, maar ook rechtstreeks met bioscopen. Want álle films die Warner op het witte doek vertoont, zullen gelijktijdig in première gaan op HBO Max. Naar verwachting zal het platform vroeg of laat ook in Nederland beschikbaar zijn.

Positie verstevigen

Voor bioscopen die hun positie alvast willen verstevigen, is veel winst te behalen op het gebied maatschappelijke relevantie, zegt Smit, die als coach en trainer veel mediamerken helpt om sterker uit deze periode te komen. Kleinere bioscopen kunnen dat opeisen door een culturele rol op zich te nemen. ,,Zo zou je als filmhuis in Amsterdam Oost, waar de leefgemeenschap multicultureel is, in plaats van arthouse meer mainstream films van Turkse, Surinaamse en Marokkaanse producenten kunnen laten zien. Als je je mainstreamaanbod vertaalt naar de lokale demografische samenstelling, kunnen mensen met verschillende soorten achtergronden elkaar leren kennen en beter begrijpen. Daar zou je ontmoetingsavonden achteraan kunnen organiseren met de gemeente, of jongerenwerkers uit de buurt.”

Ontmoeting

En ja, dat is zeker commercieel interessant, zegt Smit. ,,Met een unieke positie in een specifieke culturele doelgroep heb je adverteerders veel meer te bieden. Adverteerders zoeken altijd de breedte van de doelgroep, maar die is niet meer zomaar via één medium te bereiken.” Wat een filmhuis met een actieve culturele rol in de wijk of regio extra interessant maakt voor adverteerders, zijn de fysieke ontmoetingen die daar plaatsvinden. ,,De markt is steeds meer op zoek naar zijn rol in het geheel, oftewel purpose. Als dat je doel is, dan heb je die ontmoeting nodig om te laten zien waar je voor staat.”

‘Bioscopen zullen nog meer moeten doen aan klantvriendelijkheid, aan betere beeld- en audiokwaliteit en comfortabele stoelen’

Maar voor grote bioscopen als Pathé, die het van blockbusters moeten hebben, is het een heel ander verhaal. Als straks de nieuwe James Bond gelijktijdig uitkomt op Netflix én in de bioscoop, zullen die het moeten hebben van de toegevoegde waarde die een bioscoop van zichzelf al te bieden heeft: beleving. Willen ze de bezoeker vasthouden, dan moet dat dus nog beter. Tienhooven: ,,Ze zullen gewoon moeten zorgen dat ze garant kunnen staan voor een fantastische ervaring. Ze zullen nog meer moeten doen aan klantvriendelijkheid, aan betere beeld- en audiokwaliteit en comfortabele stoelen.”

Siebbeles heeft er het volste vertrouwen in dat de bioscoopbranche in staat is om zich daarmee te blijven onderscheiden. ,,Het bioscoopbezoek is de afgelopen jaren alleen maar gestegen, tegen alle verwachtingen in. Het is en blijft toch die ervaring die mensen waarderen. Het verschil tussen een bioscoopschermervaring en – hoe groot ‘ie ook is – je tv thuis blijft. Er zijn zoveel films die veel meer impact hebben als je in de bioscoop zit.”

De laatste jaren zagen we filmmakers massaal van het witte doek een beweging maken naar het ‘small screen’. Zul je zien dat er straks een tegenbeweging van ‘bioscooppuristen’ ontstaat, aldus Tienhooven. ,,Zoals Christopher Nolan, de maker van Inception en Tenet. Dat soort regisseurs vinden echt: mijn film moet gezien worden in de bioscoop. Daar zorgen ze voor met spectaculaire, haarscherpe beelden te komen. In IMAX, want dat kun je thuis echt niet nabootsen.”