Als 2 procent van de mensheid plotseling van de aardbodem verdwijnt, ontstaan overal sektes en Messias-figuren. Waar al die mensen gebleven zijn, is volgens schrijver Damon Lindelof nog het minst relevant. Na de hitserie Lost, dat fans teleurgesteld achterliet, maakte hij met The Leftovers een serie die draait om vragen in plaats van antwoorden, maar minstens zo bingewaardig is.

Een groep mensen die neerstort op een tropisch eiland waar levensgevaarlijke ijsberen door de jungle rennen. Iedereen die Lost heeft gezien, weet waar dit over gaat. Maar niet veel kijkers kunnen navertellen wat deze dieren daar te zoeken hadden toen de hitserie na zes seizoenen op zijn einde kwam. En dat lag niet aan hen; een clubje Amerikaanse Lost-fans rekende uit dat er van het totale aantal van 663 mysteries precies 127 onbeantwoord bleven.

Scenarioschrijver Damon Lindelof kreeg dan ook een lading kritiek over zich heen toen het er steeds meer op begon te lijken dat hij de verwachtingen niet kon waarmaken. Maar een open einde was geen optie, zegt Lindelof terugblikkend, tijdens een gesprek in zijn woonplaats Los Angeles. “Want het verhaal was echt gebaseerd op mysteries die om een oplossing schreeuwden en personages die zich constant afvroegen waarom ze op dat eiland zaten.” Dat gesloten einde kwam er, maar stelde diep teleur.

‘Hou er alvast ook rekening mee dat je met een onbevredigd gevoel achterblijft’

Het verhaal van zijn nieuwe serie The Leftovers, gebaseerd op het gelijknamige boek van Tom Perotta, speelt zich eveneens af in een wereld van onbeantwoorde vragen. De hamvraag draait om een gebeurtenis die doet denken aan iets dat ons volgens veel christenen werkelijk te wachten staat: the Rapture, in het Nederlands de Vervoering, waarbij een uitverkoren deel van de mensheid ten hemel wordt opgenomen en gespaard blijft van het einde der tijden.

Weer zo’n groot mysterie; maakt Lindelof met The Leftovers dezelfde fout als met Lost? Nee, zegt hij. In tegenstelling tot Lost is dit verhaal niet gebaseerd op de ontrafeling van een mysterie, maar op de manier waarop de personages met een mysterie omgaan. “Ik heb geen einde in mijn hoofd”, zegt hij. “We kijken per seizoen naar het verloop van het verhaal, niet verder dan dat. Hou er alvast ook rekening mee dat je met een onbevredigd gevoel achterblijft. Misschien eindigt het niet zo helder als je had gehoopt.”

Het verhaal van de HBO-serie zoomt in op een stadje onder de rook van New York. In de openingsscène is te zien hoe een jonge moeder haar huilende baby op de achterbank van haar auto zet, wil wegrijden en dan ziet dat haar kindje plotseling verdwenen is. Ze begint onophoudelijk te schreeuwen, terwijl naast haar een jongetje zijn vader roept en even verderop twee auto’s tegen elkaar aan knallen omdat een van de bestuurders er opeens niet meer is.

Vervolgens maken we een sprong van drie jaar vooruit in de tijd. Het blijkt dat zeker 2 procent van de wereldbevolking is verdwenen, dus zo’n 144 miljoen mensen. Niemand weet waarom en hoe dit kon gebeuren. Een deel van de gemeenschap probeert de draad weer op te pakken, terwijl anderen krampachtig hun heil vinden in hun geloof, in nieuwe sektes of in zelfbenoemde messiassen.

Lindelofs voorliefde voor verhalen over onopgeloste mysteries is terug te voeren op zijn jeugd. De moeder van de Amerikaanse scenarioschrijver was joods en zijn vader een atheïst met een grote interesse in religie. De afspraak was dat hij tot zijn bar mitswa mee moest naar de synagoge en het daarna zelf mocht bepalen. Hij besloot om niet meer te gaan, tot hij als twintiger het gevoel kreeg dat er iets miste. Hij wilde weer een ‘zoeker’ worden, ook al zou hij het antwoord nooit vinden. Want er niet naar zoeken was onbevredigend.

Ook de hoofdpersoon van The Leftovers, politiechef Kevin (Justin Theroux), houdt zich volop bezig met vragen over het hogere. Constant vraag hij zich af of hij deugt, of hij een goed mens is, en of dat mogelijk is zonder ergens in te geloven. Daarbij wordt hij geconfronteerd met de stellige convicties van zijn dierbaren. Zo heeft zijn vrouw zich aangesloten bij een bizarre sekte genaamd de Schuldige Restanten, die zwijgend, kettingrokend en in witte pakken demonstraties organiseert, en is zijn zoon in de ban van een dubieuze goeroe.

‘Het gaat over de vraag: hoeveel nieuwe Jezussen zullen er opstaan?’

Daarmee schetst Lindelof eenzelfde situatie als in de tijd rond de geboorte van Jezus. “Als zich een grote tragedie of onverklaarbaar fenomeen heeft voorgedaan, richten mensen zich tot de bestaande religie of ze proberen een nieuwe te vinden, zoals tweeduizend jaar geleden bij het ontstaan van het christendom.” Dat ging niet over één nacht ijs, duurde zelfs honderden jaren, weet Lindelof, maar in The Leftovers zien we wel het prille begin van zoiets.

Dat is waar The Leftovers over gaat; niet over de vraag of die sekte de waarheid verkondigt over de plotselinge verdwijning van die miljoenen mensen en ook niet over de vraag of er met die goeroe een nieuwe Jezus is opgestaan, zegt Lindelof. “Het gaat over de vraag: hoeveel nieuwe Jezussen zullen er opstaan? Hoeveel mensen zullen beweren een profeet te zijn? En hoe kun je het verschil zien tussen een profeet en een leugenaar?”

Het antwoord op de vraag wat er in The Leftovers met de baby van die jonge moeder en die miljoenen anderen is gebeurd, vindt Lindelof niet interessant. “Ik snap dat als mensen een boek lezen of een tv-serie kijken, ze graag willen dat het verhaal een einde heeft, dat die mysteries opgelost worden. Zeker omdat er in het echte leven al zoveel onbestendig is. Maar ik ben veel meer geïnteresseerd in de verkenning van een wereld die geen antwoorden geeft. Want dat is de wereld waar wij in leven.”

Spirituele verhalen, in de vorm van boeken, films of tv-series, zijn volgens Lindelof vehikels voor agnosten en atheïsten om toch een beetje mee te kunnen doen aan iets dat wel antwoorden geeft. Want mensen, ook diegenen die nergens in geloven, houden van verhalen die ze het gevoel geven dat ze ergens onderdeel van uitmaken. Een verhaal is doen alsof. En dat vereist geen enkele verplichting.